Na mijn weekendje in Battambang keer ik terug naar Siem Reap om mijn terugreis naar België voor te bereiden.
Nog snel enkele souvenirs voor de kinderen bij mekaar harken; een laatste voetmassage, en genieten van een ultieme Khmer barbecue bij de fantastische familie in Zory's guesthouse waar ik in Siem Reap verbleef en waardoor ik zelfs op een Cambodiaans trouwfeest ben terecht gekomen...
Dan is het onverbiddellijk tijd om terug te keren naar België. Mijn vliegtuigje naar Bangkok staat op het tarmac van Siem Reap op me te wachten.
Ik merk onderweg zo goed als niks van de corona-crisis: noch in Cambodia, Thailand, Finland (tussenlanding Finnair) of België worden er me vragen gesteld en de vlucht van Bangkok naar Helsinki (op 12 maart) zit helemaal vol en alles verloopt normaal. Ik krijg wel nog net mee dat Trump de grenzen sluit voor vluchten uit Europa, dus verwacht het ergste ...
Bij aankomst in Zaventem, word ik met de grootste eer onthaald door Irma en mijn kinderen :-)
Gibbon Geert hoort amper een dag later, op 13 maart 's avonds, dat ook België heel ingrijpende (maar nodige) maatregelen neemt tegen de corona-pandemie. Dat betekent dat de 3 weken vakantie die ik thuis in België had voorzien iets anders verlopen dan verwacht.
Dit is het einde van een schitterende reis in een fantastisch land wat ik aan iedereen warm (soms iets té letterlijk) aanbeveel ...
Ik heb enkele dagen de tijd om, tussen de tempelbezoeken door, nog een extra uitstapje vanuit Siem Reap te doen, vooraleer ik terug naar huis ga.
De stad Battambang werd me door verschillende mensen onderweg getipt als uiterst plezant plekje om naartoe te gaan.
De eerste "bezienswaardigheid" die me door de tuktuk-chauffeur wordt aangepraat, is de Bamboo Train.
Dit was in mijn ogen een echte tourist trap. Voor USD10 (wat best veel is) word je, onbeschut voor de brandende zon, over een gammele spoorlijn naar een dorp 7 kilometer verder gejaagd. De bedoeling is dan om daar dan even rond te lopen, iets te drinken en een halfuurtje later terug te keren. Maar bij aankomst blijkt dat het terugkeren meteen moet gebeuren. Ik krijg niet eens de tijd om mijn kokosnoot op te drinken, maar een t-shirt, sjaaltje of armbandje kopen zou nog wel lukken volgens de verkoopster ... Wellicht genereert deze attractie een inkomen voor een handvol families, maar het is echt bij de haren getrokken.
Tegen de avond word ik door de tuktuk-chauffeur overhaald om een bezoek te brengen aan de Phnom Sampow-pagode en de vlakbij gelegen batcave. Dit blijkt een echte voltreffer. De pagode en grot liggen op en in een heuvel op een paar kilometer van Battambang. In een hitte van 38 graden beklim ik de honderden stappen bergop die naar de site leiden. Eenmaal boven drink ik een liter water in 1 keer leeg, en snuffel ik wat rond. Wat ik daar aanschouw is echt geweldig. Er is een boeddhistische feestdag en een pak mensen zitten verzameld rond een paar danseressen die in trance lijken te zijn ...
Als ik terug afdaal is er vlakbij de ronduit adembenemende vleermuisattractie. Bij zonsondergang, rond 17:45h, fladderen miljoenen vleermuizen in een reuzegrote zwerm de grot uit om op jacht te gaan. De lucht ziet letterlijk zwart. Bij zonsopgang maken ze de omgekeerde beweging en keren ze weer terug. En dit kan je allemaal aanschouwen bij een drankje vanop een rooftopbar ... echt genieten!
Net zoals in Siem Reap is er in Battambang een Phare circus. Het leuke hieraan is dat de artiesten die in Siem Reap optreden eigenlijk allemaal opgeleid zijn in deze circusschool van Battambang. De voorstellingen gebeuren door artiesten die nog in opleiding zijn, en zijn dus iets goedkoper. Dat neemt niet weg dat het net als in Siem Reap echt geweldig is om hier naartoe te komen. Ik leer ook een en ander bij over Phare Ponleu Selpak, de NGO die achter de circusschool zit.
In Battambang verbleef ik in de homestay van Ro. Ontbijt en avondmaal zijn inbegrepen in de prijs van de kamer dus eet ik samen met hem en zijn familie deze heerlijke barbecue.
Het einde van mijn reis is in zicht. Ik keer terug naar het guesthouse in Siem Reap om van daar uit - via Bangkok - naar Brussel te vliegen.
Om de archeologische site rond Angkor Wat te mogen bezoeken moet je als internationale bezoeker een toegangsticket kopen. Khmer bezoeken de site gratis. Het ticket koop je in een groot gebouw dat even buiten Siem Reap ligt.
Het gebouw is goed voorzien op de tienduizenden toeristen die dagelijks in de rij komen staan voor hun ticket, maar het coronavirus heeft er anders over beslist. Ik ben - letterlijk - samen met een vijftal andere buitenlanders de enige die een ticket komt kopen. De parking voor het gebouw is helemaal leeg.
Om drie dagen binnen te kunnen, betaal ik USD62 ... niet bepaald goedkoop. De overheid heeft beslist om de geldigheidsduur van de tickets te verlengen in een poging om het toerisme te ondersteunen, maar dat lijkt volgens mij niet echt effect te hebben. Ik hoor trouwens overal in de stad dat het toerisme in Cambodia volledig is ingestort door de corona-crisis. Hotels sluiten hun deuren en sturen hun personeel op onbetaald verlof en de overheid heeft beslist dat kleine ondernemers gedurende vier maanden hun belasting niet hoeven te betalen. Ook het guesthouse / homestay waar ik verblijf denkt eraan om definitief de deuren te sluiten omdat er gewoon geen gasten meer komen.
Met mijn ticket op zak rijd ik met een tuktuk-chauffeur naar de archeologische site. In tegenstelling tot wat ik dacht is "Angor Wat" niet 1 tempel, maar een enorm gebied ten Noorden van Siem Reap waar zich tientallen kleine en enkele heel grote tempels en vindplaatsen bevinden. Ik ga dus - over enkele dagen gespreid - naar een aantal verschillende plaatsen.
De namen Angkor Wat en Angkor worden vaak door elkaar gebruikt. Maar voor alle duidelijkheid: Angkor is de oude stad(staat) waarvan Angkor Wat de hoofdtempel was. Als je weet dat ‘wat’ tempel betekent, dan kun je de 2 termen makkelijker uit elkaar houden.
Angkor was de hoofdstad van het Khmer rijk, dat tussen 800 en 1432 zowat heel Zuidoost-Azië domineerde. De Khmer vormden een geniale beschaving die zijn tijd ver vooruit was. In de hoofdstad van het rijk woonden maar liefst 1 miljoen mensen. In een tijd dat Londen nog een ‘dorp’ was van enkele tienduizenden inwoners.
Angkor Wat was – en is nog steeds – hét symbool van Angkor. En terecht. Want het is, met een oppervlakte van 1.6 km2, het grootste religieuze gebouw ter wereld. Het is echt gigantisch. En het werd in een recordtempo neergeplant: in slechts 32 jaar. Ter vergelijking: aan veel kathedralen in Europa werd 200 tot zelfs 300 jaar gewerkt. Kathedralen die bovendien veel kleiner zijn. En pas eeuwen later werden gebouwd.
Angkor Wat
Dit is natuurlijk de bekendste tempel. Angkor Wat was enkel en alleen bedoeld als bidplaats en als praalgraf voor de bouwer, Khmerkoning Suryavarman. Tegen het einde van de 12de eeuw werd Angkor Wat omgevormd van een hindoeïstische tot een boeddhistische tempel, en dat is tot op heden zo gebleven.
Ik ben diep onder de indruk van de grootte en de staat van het bouwwerk. Dit is echt ongelofelijk groot en veel details van het gebouw zijn - bijna duizend jaar later - nog in goede staat. De inscripties staan bol van de symboliek en mijn gids vertelt allerlei verhalen over oogsten, oorlogen, slangen en dansende Apsara-godinnen.
Angkor Thom
Dit was eeuwen geleden wél een (ommuurde) stad waar vele mensen samen woonden. Binnen de oude stadswallen bevinden zich tientallen vindplaatsen waaronder deze Bayon Tempel.
Op alweer een andere plek bezoek ik Ta Prohm, dat is een tempel waar de jungle vrolijk verder doorheen groeit.
Tempels bezoeken is een slopende bezigheid dus de innerlijke mens moet ook versterkt worden. Van deze vrouw koop ik een mierzoete mango die me ongelofelijk smaakt!
Pre Rup
Op de derde dag tempelhoppen bezoek ik Pre Rup, een site die wat verder weg ligt. Deze is vooral populair om bij zonsondergang te beklimmen. Ondanks de coronakalmte is er echt wel veel volk. Ik vraag me af hoe het er dan op een normale dag aan toe gaat...
Het is echt de moeite om Pre Rup te bezoeken want het zicht is echt schitterend!!
Operatie tempelbezoek: geslaagd!
Iedereen die vanuit Kampot door wil reizen naar de bounty-eilanden van Cambodia, zoals Koh Rong (Samloem) en Koh Ta Kiev, moet langs Sihanoukville.
Deze stad werd vroeger geprezen om haar schitterende ligging aan zee en om haar mooie stranden. Maar onder andere de Franse expats die ik in Kampot leer kennen zijn allemaal verhuisd uit Sihanoukville omdat de stad niet meer leefbaar is. Dat komt omdat er enorm hard gebouwd wordt in de stad, voornamelijk door Chinese investeerders die er een tweede gokparadijs zoals Macao van willen maken. Ik vermoed dat de Cambodiaanse regering de buitenlandse dollars en yuans hard nodig heeft en dus de stad in de uitverkoop heeft gezet. Bovendien ligt Sihanoukville strategisch gezien erg interessant voor China - vlakbij de Zuid-Chinese Zee - dus de Chinezen zijn heel happig om de boel in te palmen.
Van zodra we Sihanoukville met de bus bereiken doemen er inderdaad tientallen half afgewerkte wolkenkrabbers op. Er zijn overal omleidingen, een enorme verkeerschaos en onbeschrijfelijk veel stof. De bus waarin ik zit doet er ongeveer een uur over om de haven te bereiken van waar ik de boot naar het eiland Samloem moet nemen. Maar de chauffeur stopt niet aan de pier, want door de wegenwerken is deze onbereikbaar. Hij roept "Get out here and walk 200 metres to the pier", tot verbijstering van de morrelende passagiers in de bus. De chaos wordt groter als blijkt dat we maar vijf minuten hebben om - in een loden hitte van 38 graden, tussen honderden reizigers en gillende taxichauffeurs - over de opengebroken straat en tussen het puin door - eindelijk de pier te bereiken. Daar blijkt dat er niet één maar een viertal verschillende rederijen naar de eilanden varen. Het duurt een kwartier voor ik weet bij welke rederij mijn ticket hoort, want dat staat er (lekker handig) niet op vermeld. Bovendien blijken de namen allemaal erg op mekaar te lijken: Cambodia Island Speed Ferry, Speed Ferry Cambodia en Island Speed Boat Cambodia ... da's toch evident? Dan blijkt mijn boot (Cambodia Island Speed Ferry !) gelukkig een niet nader genoemde vertraging te hebben. In tegenstelling tot elders in Cambodia is niemand van de locals hier vriendelijk en word je bij elke vraag die je stelt afgesnauwd.
Bij aankomst op het eiland moet ik overstappen in een kleinere boot, word ik met 3 andere rugzaktoeristen gedumpt op een pier en een half uur later opgepikt door het bootje van het Mad Monkey Hostel, waar ik enkele nachten zal verblijven.
In dat bootje maak ik kennis met een Braziliaan uit Wuhan in China. Ja, je leest het goed en het staat er juist: Wuhan van het Coronavirus :-)!
Hij is de stad ontvlucht net voor de uitbraak van het virus en kan nu niet meer terug dus reist noodgedwongen wat rond in ZO-Azië. Althans dat is zijn uitleg. Tijdens ons verblijf in het hostel blijkt het toch een heel speciaal type te zijn maar uit respect voor zijn privacy zal ik daarover geen verdere details verstrekken ...
Het Mad Monkey hostel ligt helemaal geïsoleerd in een prachtige baai van het eiland, met een eigen pier waar veel, voornamelijk jonge, backpackers een paar dagen komen feesten.
Natuurlijk maak ik er ook een fijn feestje van, maar voor mij is het toch wat vreemd om, na wekenlang in de jungle of in homestays tussen Khmers te verblijven, opeens in een soort van Tempation Island-achtige setting terecht te komen.
Als ik terugkeer naar Sihanoukville slaat het lot opnieuw toe... Om in de boot te stappen moet ik door het ondiepe zeewater waden. Ik hou geen rekening met een paar onvoorziene golfjes en de gsm in mijn broekzak wordt nat. Tien minuten later ontdek ik dat hij het begeven heeft... Gelukkig zal ik die dag een vlucht naar Siem Reap nemen dus kan ik via de wifi op het plaatselijke luchthaventje met mijn laptop inchecken en op de goeie ouderwetse manier mijn transport e.d. regelen. Ook een dag later blijkt mijn gsm volledig de geest te hebben gegeven, en ben ik dus ook een pak leuke foto's kwijt.
Achteraf beschouwd ben ik eigenlijk niet zo blij dat ik de eilanden van Cambodia heb bezocht. Ik voelde mij niet zo goed thuis tussen de feestende backpackers, heb er een kapotte gsm aan overgehouden en heb mij enorm geërgerd aan de chaos om op het eiland te geraken en ervan terug te keren.
Als ik aankom in Siem Reap, voelt het een beetje als thuiskomen. Het is intussen de derde keer dat ik deze stad aandoe. Ik ga een (relatief) goedkope smartphone kopen in één van de vele honderden telefoonwinkels die de stad rijk is en na een half dagje gedoe met simkaarten en wachtwoorden zijn de plooien alweer gladgestreken en kan ik me opmaken om de tempels te gaan bezoeken!
De treinreis vanuit Phnom Penh naar Kampot verloopt heel vlotjes, maar het is allemaal nogal wat geïmproviseerd. Zo moet de treinbestuurder de trein stoppen en zelf uitstappen om de wissels te verzetten en er zijn bijvoorbeeld ook geen slagbomen aan de overwegen, dus moet er telkens luid getoeterd en vertraagd worden voor elke weg die de sporen kruist.
Kampot is een laid-back stadje in het Zuiden van Cambodia en ligt aan de zee, meer bepaald aan de Golf van Thailand.
Van hier uit wil ik weldra een van de Cambodiaanse eilanden bezoeken, maar er zijn enkele leuke highlights in de stad die ik eerst bezoek.
Aangezien Kampot vroeger een uitermate Franse "air" had, en de Franse expat-community in deze stad explosief groeit (later meer hierover als ik iets over Sihanoukville schrijf) boek ik een guesthouse bij een Franse familie. Dat betekent dat er 's avonds petanque wordt gespeeld en pastis wordt gedronken. Veel pastis!
Voor de eerste keer boek ik een tour met een agentschapje en dus komt een busje vol met backpackers en andere ZO-Azië-reizigers me de volgende ochtend ophalen aan mijn guesthouse, dus ik ga toch maar op tijd slapen en laat de pernod-kater aan me voorbijgaan.
De eerste plek die we bezoeken, is Bokor Hill, dit is een verlaten bergdorp dat op 1000m hoogte ligt. Er staan enkele vervallen gebouwen, een kerk die destijds nog door de Fransen is gebouwd en een oud onafgewerkt koninklijk paleis.
Onderweg komen we ook langs dit reuzengrote standbeeld. Het is geen buddha, maar wel Lok Yeay Mao, een plaatselijke godin die de bergen en de zee schijnt te beschermen.
Peper en zout
We stoppen ook even langs een plek waar zout gewonnen wordt uit zeewater en bij de peper-plantage La Plantation, die wordt uitgebaat door een Belgisch-Frans koppel.
Op de plantage krijgen we een peper-proeverij aangeboden. We degusteren 12 verschillende soorten peper: onder andere witte, zwarte, rode en bijvoorbeeld ook niet-gedroogde peperbolletjes en zelfs een millésimé ui 2018 :-)
We bezoeken Kep, alweer een oud-koloniaal Frans dorp dat nu vooral bekend staat om haar krabbenvissers. Natuurlijk eet ik er een Amok (een soort curry die in bananenbladeren wordt bereid) met kraakverse overheerlijke krab.
We rijden ook langs het zgn. "secret lake" of wat bij de locals bekend is als "Tomnop Tek Krolar". Het meer werd volledig door mensen uitgegraven onder dwangarbeid tijdens de Rode Khmer-periode.
De "secret"-benaming heeft eerder te maken met de massagraven die onder de bodem van het meer verstopt liggen. Men vermoed dat er duizenden lichamen begraven liggen. De sfeer in het hete toeristenbusje zakt hier even onder het vriespunt ...
Dat maak ik 's avonds - terug in Kampot - goed met een Long Island Ice Tea terwijl ik langs de rivier naar de zonsondergang kijk.
Vanuit Kampot reis ik verder naar het eiland Koh Rong Samloem. Hiervoor moet ik eerst langs de stad Sihanoukville rijden. Al vanaf mijn eerste dag in Cambodia, 2 maanden geleden, word ik voor deze beruchte stad gewaarschuwd, en zoals zal blijken is dat volledig terecht ...
Phnom Penh is - na Bangkok - de grootste stad waar ik terechtkom. Ik heb via AirBNB een kamer in een hotel dat in een Chinese nieuwbouwwijk ligt gereserveerd. Er wordt in Cambodia namelijk massaal geïnvesteerd door Chinezen, vooral in vastgoed zoals gigantische shoppingmalls, casino's en hotels maar ook in plantages. Door de zorgen rond het Coronavirus ligt de wijk en het hotel er verlaten bij en de enkelingen die er zich wagen dragen bijna allemaal een mondmasker. Als ik het hotel wil binnenstappen moet ik verplicht mijn temperatuur laten meten, en gelukkig blijf ik altijd netjes onder de 37 graden.
Het hotel ligt in een gigantisch gebouw dat Oxley Worldbridge heet, en er zijn twee zwembaden waar ik gebruik van mag maken (maar helaas niet kan omwille van de wonde in mijn hand). 1 zwembad bevindt zich op het dak van het 38 verdiepingen tellende gebouw ...
De meeste reizigers die ik onderweg spreek, gruwelen van Phnom Penh. Ik ben zelf een echte fan van grootsteden, dus ik laat me niet door hen afschrikken en ik ontdek inderdaad enkele prachtige plekken in de stad.
De "croisette":
Gelato:
Wat Phnom:
In plaats van een peperdure mekong-sunset-cruise, neem ik gewoon de overzetboot heen en terug op het einde van de dag:
Helaas is Phnom Penh ook de stad waar ik iets bijleer over de gruwelijke geschiedenis van Cambodia. Daarmee bedoel ik natuurlijk de genocide die plaatsvond tussen 1975 en 1978, in de periode dat dictator Pol Pot hier de plak zwaaide.
Door de oorlog in Vietnam waren er honderdduizenden mensen (voornamelijk landbouwers) vanuit de verafgelegen provincies aan de grenzen met Thailand en Vietnam gevlucht en naar de steden zoals Phnom Penh getrokken. Er heerste honger en armoede, en Pol Pot wist de gevoelens van wanhoop bij de bevolking in zijn voordeel om te buigen.
Op 17 april 1975, 1 dag na mijn geboorte, marcheerde hij met een legertje van door China gesteunde (communistische) vechtersbazen door de straten van Phnom Penh en pleegde een staatsgreep. Zijn knokploegen droegen allemaal rode sjaaltjes, en de naam Khmer Rouges was geboren. Aanvankelijk verwelkomde men hen, maar dan brak de hel los in Cambodia.
Pol Pot trachtte op bloedige wijze van Cambodia een communistische landbouwstaat te maken in navolging van Mao's Denken. Steden moesten verdwijnen en iedereen moest boer worden. Geld, onderwijs, godsdienst en privébezit werden afgeschaft. Huwelijken werden voortaan gearrangeerd, en kinderen werden gescheiden van hun ouders. Personen die niet meewerkten werden omgebracht. Ook intellectuelen en academici werden gedood, waarbij het dragen van een bril of het spreken van een vreemde taal iemand tot verdachte maakte. Pol Pot geloofde namelijk niet in hun ideeën en beschouwde hen als lastige obstakels.
Over het geïsoleerde regime van Pol Pot was aanvankelijk niets bekend, maar na verloop van tijd werd het voor de buitenwereld duidelijk wat er in Cambodia gebeurde. Op 25 december 1978 vielen troepen van Vietnam Cambodia binnen en verdreven de Rode Khmer. Pol Pot vluchtte met dertigduizend Rode Khmers en bijna honderdduizend burgers naar de grens met Thailand en wist nog bijna twintig jaar stand te houden in de jungle, gesteund door Thailand dat hem gebruikte als buffer tegen de Vietnamezen. Cambodia werd bezet door Vietnam. De bezetters installeerden een marionettenbewind en maakten duidelijk wat voor misdaden er waren gepleegd onder het bewind van Pol Pot. Ze veroordeelden het regime als 'rood fascistisch'. In 1989 trokken de Vietnamezen zich terug omdat ze niet langer financieel werden gesteund door de Sovjet-Unie die op dat moment zelf in elkaar viel. Pol Pot trok zich terug in Anlong Veng.
Vanaf 1996 stortte het Rode Khmer-leger ineen. Steeds meer Rode Khmers liepen over naar het Cambodiaanse regeringsleger. Zelfs de kopstukken deserteerden. Ten slotte werd Pol Pot door zijn vroegere nummer twee, Ta Mok, berecht en tot levenslang huisarrest veroordeeld. In april 1998 viel het regeringsleger hun laatste bolwerk aan. Ta Mok vluchtte het oerwoud in, samen met Pol Pot, die enkele dagen later overleed. Zijn officiële doodsoorzaak is een hartinfarct, maar de omstandigheden rond zijn dood zijn verdacht en zijn lijk werd op een vuilnishoop verbrand voor het officieel onderzocht kon worden. Enkele dagen eerder had de Amerikaanse president Clinton gesteld dat Pol Pot wegens zijn misdaden terecht zou moeten staan. Mogelijk pleegde hij daarom zelfmoord. Een andere theorie is dat hem door anderen het zwijgen is opgelegd omdat ze bang waren voor wat hij tijdens een proces over hen zou zeggen.
In totaal zouden onder zijn bewind anderhalf tot twee miljoen Cambodianen zijn omgebracht. Dat was toen een vijfde van de Cambodiaanse bevolking.
Ik bezoek twee plekken in Phnom Penh die aan dit gruwelijke verleden doen herinneren.
Tuol Sleng was een schooltje in het centrum van de stad dat door de Khmer Rouges werd omgebouwd tot een gevangenis- en martelplaats.
Via foto's en een audiogids krijg ik er de meest gruwelijke verhalen te horen over de manier waarop honderdduizenden mensen brutaal werden gefolterd en via een schijnproces ter dood werden veroordeeld.
Daarna werden ze dan afgevoerd naar een van de honderden "killing fields" in Cambodia. Ik bezoek het killing field van Choeung Ek, waar ongeveer 35000 mensen geëxecuteerd werden. Tot vandaag vinden de medewerkers er menselijke resten in de aarde: stukjes kledij, tanden, schedels en botten. Er wordt gevraagd aan de bezoekers om niets mee te nemen want je kan dit letterlijk van de grond oprapen langs het pad waarop je wandelt.
Opgegraven schedels worden bewaard in een torenhoge kast:
In deze kuilen werden de lichamen gedumpt:
Dit zijn natuurlijk niet zo'n aangename plaatsen om te vertoeven. De Cambodianen aan wie ik vertel dat ik deze plekken hebben bezocht reageren dankbaar. Ze vinden het moedig van de buitenlandse bezoekers dat we dit duistere gedeelte van hun geschiedenis niet links laten liggen.
Enkele expats die ik eerder ontmoet heb vertellen me dat het leuk is om vanuit Phnom Penh de trein te nemen naar Kampot, een stadje dat in het Zuiden van Cambodia vlakbij de zee ligt. Uiteraard volg ik hun goede raad op en dus sta ik om 07:00 's ochtends gepakt en gezakt op het perron om met deze klasbak verder te reizen.
